Οι εικόνες σας ακροβατούν μεταξύ της πραγματικότητας και της φαντασίας.
Κύριε Μούστρη, φωτογραφίζετε τον κόσμο όπως είναι ή όπως θα θέλατε να είναι;
Υπάρχει ένα λογικό αδιέξοδο να διαχειριζόμαστε κάτι άγνωστο όπως τον Χρόνο με τους δικούς του όρους, όπως το "πριν", το "ποτέ" και το "μετά". Αυτή την αναπόδραστη παιδική αφέλεια όμως καλούμαστε να τη ζήσουμε ως το "τέλος".
Η σχέση μου με τον Χρόνο ποτέ δεν υπήρξε αρμονική. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου η αδυναμία κατανόησής Του με οδηγούσε σε εικονοποιήσεις και μεταφορές. Είτε ως βέλος που διαπερνά ένα απροσδιόριστο κενό, είτε ως υγρό στην εικονική κοίτη ενός στρεβλωμένου ποταμού, είτε ως κυματισμός, αλλά και πολλές άλλες.
Στις περισσότερες αναπαραστάσεις στην φαντασία μου ο Χρόνος ήταν ροή και συνακόλουθα το νερό ήταν ο καταλληλότερος εικονικός φορέας του. Η θάλασσα με την μεγαλειώδη της έκταση ήταν ένας καλός εκφραστής αυτής της ροής. Και τα σύννεφα επίσης. Και τα δύο αυτά που μέσω της κινητικότητάς τους αλλά κυρίως λόγω του μεγέθους τους εμπεριέχουν την έννοια της “ασάφειας ορίων” αποτελούσαν το καταλληλότερο υπόβαθρο εικονοποίησης. Ο χρόνος ως δυναμική ασάφεια μιας άγνωστης πηγής ρέει προς απροσδιόριστο προορισμό και η βασική μου αγωνία είναι η αδυναμία αναγνώρισης σκοπού σε αυτή την κίνηση. Αυτή την αδυναμία κατανόησης του σκοπού προσπαθώ ανεπαρκώς να καταδείξω.
Οι φόβοι μου, που αναδύονταν από την παραπάνω αδυναμία, στιγμιαία τουλάχιστον, απαλύνονταν από την παύση και το πάγωμα της ροής. Η φωτογραφία ήταν το τέλειο μέσο για αυτή την τεχνητή ακινησία.
Οι φωτογραφίες - εν γένει - παρουσιάζουν αυτό το πάγωμα του ρέοντος υγρού, του ρέοντος χρόνου . Σε πολλές φωτογραφίες μου η ροή αυτή εμφανίζεται παράλληλα και με κάποιο στοιχείο του παρελθόντος, το οποίο είναι συνήθως σε αχρηστία ή εγκατάλειψη. Τα τοπία που παρουσιάζονται με κυρίαρχο στοιχείο την θάλασσα και τα σύννεφα σταματούν την δυναμική της ροής είτε ως στιγμιαία αποτύπωση είτε ως ένα ονειρικό πεδίο όπου πάνω του ή μέσα του το παρελθόν γίνεται εγκατάλειψη.
O Roland Barthes στον «Σκοτεινό Θάλαμο» ανακαλύπτει πως «η Φωτογραφία αναπαράγει στο άπειρο κάτι που δεν έχει συμβεί παρά μόνο μία φορά» ενώ παράλληλα «επαναλαμβάνει με μηχανικά μέσα εκείνο που δεν μπορεί ποτέ πια να επαναληφθεί υπαρξιακά».
Έχει μία ποιητική διάσταση – πιστεύετε - η εικόνα που βλέπεις για τελευταία φορά και δεν μπορεί να επαναληφθεί; Σας δημιουργεί κάποιο αίσθημα μελαγχολίας;
Η φωτογραφία θα μπορούσε να συμπεριληφθεί ανάμεσα στις τρείς μεγαλύτερες ανακαλύψεις μαζί με τη φωτιά και τον τροχό. Πολύ σημαντικότερη από την κινούμενη εικόνα μιας και αιχμαλωτίζει στιγμές κι όχι ροή όπως ο κινηματογράφος ή το βίντεο.
Στη φωτογραφία το μεγαλειώδες βρίσκεται στο πάγωμα της στιγμής. Αμυδρές εκφράσεις, βλέμματα, φωτισμός, σκηνικά της φύσης, αποκαλύπτονται στη βαθιά τους ουσία. Ερωτισμός, μελαγχολία, χαρά, λύπη, συναισθήματα περίτεχνα κεκαλυμμένα μπορούν να αποκαλυφθούν. Κάθε τι που χάνεται ανεπιστρεπτί είναι μια μικρή η μεγάλη απώλεια. Σε κάθε περίπτωση είναι ένας μικρός θρήνος που υπενθυμίζει (συχνά βίαια) την κοινή ανθρώπινη μοίρα και το βέλος του χρόνου.
Κάθε τι ακόμη και ασήμαντο μπορεί να αποτελέσει θέμα για μία φωτογραφία σας; Ψάχνετε να βρείτε κάτι «οικείο» με τον φακό σας που να συνδέεται με τα βιώματά σας;
Γενικά και μέχρι στιγμής (αυτό είναι κάτι που μπορεί να αλλάξει ανά πάσα στιγμή) φωτογραφίζω τοπία ή αν θέλετε ο καμβάς είναι το τοπίο. Πάνω σε αυτό τον καμβά αναζητώ στοιχεία που δημιουργούν μια μικρή αισθητικά αλλά μεγάλη ουσιαστικά στρέβλωση ή παραδοξότητα. Κάτι που να διασπά την κοινώς εννοούμενη «αρμονία». Αυτό μπορεί να είναι ένα σκουριασμένο κατάρτι που προεξέχει, ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι σε ένα καταπράσινο λιβάδι, ένα παρατημένο τρακτέρ σε ένα χωράφι. Γενικά αναζητώ μνημόσυνα ανθρώπινης παρουσίας σε λιτά και μινιμαλιστικά σκηνικά. Μερικές φορές όταν αυτές οι ανθρώπινες υπενθυμίζεις είναι απούσες τη θέση τους παίρνουν υπό την μορφή του συμβόλου πια στοιχεία του φυσικού χώρου όπως ένα μοναχικό δένδρο, ξεραμένα κλαδιά κλπ.
Κάθε φωτογραφία τι είναι; Το βλέμμα πάνω στο χρόνο που λανθάνει, αυτό που νοιώθετε όταν φωτογραφίζετε ή η εικόνα που βλέπετε;
Δυστυχώς ο Χρόνος δεν λανθάνει, είναι ο πιο δίκαιος νόμος της διάνοιας του «Θεού» πάνω στα όντα που τον βιώνουν. Περνά για όλους, συνήθως με τον ίδιο ρυθμό. Αναρωτιέμαι μερικές φορές αιρετικά αν ο Χρόνος είναι ο ίδιος ο Θεός. Η φωτογραφία λοιπόν είναι μια «χρονική ανωμαλία», μια διακύμανση του κενού που παραδόξως γεννά τάξη. Ανατρέπει το ανεπίστρεπτο, το αβίωτο της στιγμής και μπορεί να το διατηρήσει αιώνια, να επαναβιώσει με έναν τρόπο το αναπόδραστο της μονοσήμαντης ροής του κόσμου.
Την ώρα της λήψης δεν προλαβαίνεις να βιώσεις. Αυτό μάλλον γίνεται αργότερα, όταν βλέπεις την φωτογραφία και επανασυντάσσεις τα συναισθήματά σου. Είναι η στιγμή που πράγματι καταλαβαίνεις εάν έχει αξία η φωτογραφία που τράβηξες.
O Ρώσος σκηνοθέτης Andrei Tarkovsky που άφησε εποχή με τις αριστοτεχνικές Polaroid φωτογραφίες του έλεγε: "Δεν χρειάζονται πολλά για να αρέσει η τέχνη σε κάποιον: ψυχή ευαίσθητη, λεπτή, ευσυγκίνητη, ανοιχτή στο καλό και το ωραίο, ικανή για αυθόρμητη αισθητική εμπειρία". Είναι αλήθεια;
Η τέχνη για μένα δεν μπορεί να είναι το προφανές, το αυτονόητο. Στην ιεραρχία της έκφρασης: πρόδηλο-έκδηλο-πασίδηλο η δική μου ματιά βρίσκεται στο «πρόδηλο».
Το ελάχιστο όμως που έχει να προσφέρει η τέχνη είναι νόημα. Ακόμη και τα συναισθήματα έχουν νόημα, όταν μπορούν γίνουν λέξεις. Ό,τι μπορείς να ονομάσεις μπορείς να το δαμάσεις. Δεν είναι σκοπός της τέχνης βέβαια να μπορεί να δαμάσει τα συναισθήματα, αλλά το ελάχιστο που έχει να κάνει είναι να τα ονομάσει. Αυτό σε πολλές περιπτώσεις δεν γίνεται με το κλασσικό λεξιλόγιο, μπορεί να είναι μια παλέτα χρωμάτων ή σκιών. Αυτή η παλέτα χρωμάτων και σκιών είναι το λεξιλόγιο του εικαστικού καλλιτέχνη. Ανάλογα με τις επιλογές των «λέξεων» μπορείς να δημιουργήσεις το καλό και το ωραίο ή το άσχημο και το κακόγουστο. Πάντως για να μην μακρηγορώ, το νόημα είναι απαραίτητο ώστε να μπορέσεις να δεις το ωραίο. Δεν είναι σπάνια η έλλειψη νοήματος (δηλαδή κοινής αντίληψης μιας έννοιας) στη σύγχρονη τέχνη.
Μπορεί να παρεισφρήσει κάποιος περιορισμός ανάμεσα στην κάμερα και την εικόνα που θέλετε να απαθανατίσετε;
Πάντα υπάρχουν περιορισμοί και διαπραγματεύσεις. Αυτοί προκύπτουν από την ελλιπή καταγραφή. Η φωτογραφία καταγράφει τον οπτικό κόσμο. Όχι όμως τον κόσμο των αρωμάτων, των γεύσεων κλπ. Η γενικότερη αίσθηση της «στιγμής» είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποδοθεί. Το μόνο που μπορεί να κάνει η εικόνα (και πρέπει να το κάνει) πέραν βέβαια από την οπτική αναπαράστασή είναι να υπονοήσει και τις λοιπές αισθήσεις που λάβαν χώρα και χώρο. Όταν στο μέλλον ανακαλυφθεί η «χωρογραφία» που θα καταγράφει όλες τις αισθήσεις της στιγμής πολλοί περιορισμοί θα καταπέσουν.
Ο Άγγλος φωτογράφος David Bailey είχε αποφανθεί ότι: «Χρειάζεται πολύ φαντασία για να γίνεις καλός φωτογράφος. Χρειάζεται λιγότερη φαντασία για να γίνεις ζωγράφος γιατί μπορείς να εφευρίσκεις πράγματα. Αλλά στη φωτογραφία όλα είναι τόσο συνηθισμένα – χρειάζεται πολύ ψάξιμο πριν μάθεις να διακρίνεις αυτό που είναι ξεχωριστό.
Πώς το σχολιάζετε εσείς;
Πέραν από κάποια φυσική κλίση που μπορεί να έχει κάποιος να ανακαλύπτει αρμονία μέσα στον θόρυβο, οπωσδήποτε η συχνή τριβή με τη δουλειά άλλων φωτογράφων και η εμπειρία βοηθάνε να απορρίπτεις το τετριμμένο. Σας πρώτο βήμα είναι σημαντικό να μην γίνεται κάποιος κοινότυπος. Ακολουθεί η πρωτοτυπία και η αναζήτηση της αρμονικής σύνθεσης. Συνήθως αυτό γίνεται ακολουθώντας την προσωπική αίσθηση του ωραίου που ενυπάρχει μέσα μας. Δεν απορρίπτω σε καμία περίπτωση τις καλλιτεχνικές σπουδές αλλά είναι βέβαιο ότι δεν αρκούν για να γίνει κάποιος καλλιτέχνης. Αν κάτι πρέπει να κάνει ο καλλιτέχνης είναι να λέει πολλά δείχνοντας λίγα. Είναι περισσότερο σιωπή παρά κραυγή.
Σε μία εποχή εμμονικής αυταρέσκειας εσείς επιλέγετε να φωτογραφίζετε κατά κύριο λόγο τη φύση και όχι πρόσωπα. Γιατί;
Το πορτραίτο (ακόμη και με την μορφή του αυτοπορτραίτου) αυτονόητα έχει ως κέντρο του τον άνθρωπο (στο αυτοπορτραίτο έχει τον εαυτό). Εγώ όμως διακρίνω δυο πορείες στη φωτογραφία ανθρώπων: τη φωτογραφία εξιδανίκευσης (αυτό που συνήθως κάνει η selfie) και τη φωτογραφία ανάδειξης ή κλασσικό πορτραίτο. Στη φωτογραφία τοπίου παραδόξως, επίσης σκοπός είναι ο άνθρωπος. Είναι η εσωτερική ματιά στον εαυτό όχι μέσα από το πρόσωπο αλλά μέσα από στοιχεία της φύσης. Θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε συμβολική τέχνη αυτοπορτραίτου. Η φωτογραφία τοπίου (έτσι όπως την εκλαμβάνω εγώ) είναι η θέση μας μέσα στον κόσμο. Δεν είναι μόνο ο κόσμος λοιπόν αλλά πως τοποθετούμαστε εμείς σε αυτόν και τι συναισθήματα εκρέουν από αυτή τη θέση. Πολλές φορές αυτά (τα συναισθήματα) είναι αντιθετικά και σε σύγκρουση. Αλλά αυτό είμαστε ως άνθρωποι, ένα κράμα αντιφάσεων και συγκρούσεων. Από καιρό πλέον δεν πιστεύω στις καθαρές συναισθηματικές θέσεις. Aναγνωρίζω πλέον την ατελή μας φύση και τις ουτοπίες της καθαρής σκέψης, του καθαρού συναισθήματος και της καθαρής ηθικής στάσης. Και αυτό νομίζω ότι φαίνεται στις φωτογραφίες μου.
Αυτό τον καιρό δουλεύετε σε κάποιο συγκεκριμένο project;
Μετά από 5-6 χρόνια έντονης αναζήτησης και πειραματισμού περνάω μια περίοδο φωτογραφικής αδράνειας που την χρειάζομαι και την θεωρώ απολύτως ζωτική. Όσο λοιπόν περιορίζω τις φωτογραφικές εξορμήσεις ετοιμάζω ένα φωτογραφικό λεύκωμα με επιλεγμένα έργα της τελευταίας πενταετίας. Πιστεύω ότι θα βγει περίπου τα Χριστούγεννα
Ο κύριος Αλέξανδρος Μούστρης γεννήθηκε στη Κοζάνη και μεγάλωσε στη Καβάλα.
Σπούδασε Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και MSc in Marketing with new technologies στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Απο τις αρχές τις δεκαετίας του 90 ζεί και εργάζεται στην Αθήνα ως software developer και web designer.
Με την φωτογραφία ασχολείται εδώ και τρείς δεκαετίες.
Το 2017 κέρδισε το αργυρό μετάλλιο στον διεθνή διαγωνισμό φωτογραφίας της One Eyeland στην κατηγορία Long exposure photography.
Το 2017 έκανε ατομική έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Timescapes” στη Black Duck Gallery.
Το 2018 κέρδισε το πρώτο βραβείο στην κατηγορία Fine Art του διεθνή διαγωνισμού φωτογραφίας της Olympus Imaging Corporation ανάμεσα σε 150.000 συμμετοχές.
Web site: www.moustris.com
500px: www.500px.com/alecmoustris
E-mail: almoustris@gmail.com
