Κυρίες και Κύριοι,
σήμερα είναι εδώ και πολλοί που έχουν υπηρετήσει, για λίγο ή για πολύ χρόνο στο πλοίο και ανυπομονούν να ξαναπατήσουν στο κατάστρωμά του, ανάμεσα σ’ αυτούς και οι συνάδελφοι/σύντροφοι στην περιπέτεια των νιάτων μας, ο Παναγιώτης Καλλίνος και ο Κώστας Κωστάκης. Εκ μέρους αυτών όπως και ως Θεσσαλονικιός, απευθύνω ένα από καρδιάς ευχαριστώ προσωπικά στον Αρχηγό Αντιναύαρχο Νικόλαο Τσούνη για την απόφασή του να μεταφερθεί στην πόλη μας προσωρινά το Αντιτορπιλικό ΒΕΛΟΣ, στο πλαίσιο προβολής του θαλασσινού πολιτισμού και της ιστορίας του Π.Ν. Και, βεβαίως, στον Κυβερνήτη Αρχιπλοίαρχο Σωτήρη Χαραλαμπόπουλο και στο πλήρωμά του για την θερμή φιλοξενία τους και στο πλοίο αυτό μετά την αξέχαστη στον θρυλικό ΑΒΕΡΩΦ τον περασμένο χρόνο. Τιμή μου και η χαρά να καλωσορίζω όλους σας κι εγώ στο πλοίο αυτό, που ήταν η πύλη εισόδου μου στον θαλασσινό πολιτισμό το 1972, θεμέλιο της σταδιοδρομίας μου στο Πολεμικό Ναυτικό και αρχική πηγή μοναδικών εμπειριών στον πλού της ζωής μου.
Το πλοίο αυτό χαρακτηρίζεται “ιστορικό”, όχι άδικα. Είναι ένα από τα 175 αντιτορπιλικά τύπου Fletcher, που ναυπηγήθηκαν κατά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο για να υποστηρίξουν τις επιχειρήσεις του Αμερικανικού Ναυτικού στον Ειρηνικό Ωκεανό, με συσκευές και όπλα κατάλληλα γι αυτές.
Το όνομα του τύπου δόθηκε από το πρώτο που ναυπηγήθηκε και πήρε το όνομα Fletcher προς τιμή του Ναυάρχου Frank Fletcher που έθεσε τις προδιαγραφές των πλοίων αυτών.
Ο εξοπλισμός των πλοίων περιλάμβανε πολλά πυροβόλα διαφόρων διαμετρημάτων, τορπίλες κατά σκαφών επιφανείας, ανθυποβρυχιακές ολμοβομβίδες και βόμβες βυθού.
Τα πλοία αυτά χαρακτηρίζονταν και από τις “ναυτικές” αρετές τους. Ευέλικτα, “καλοτάξιδα” και με περίσσια δύναμη στις 2 προπέλες τους (60.000ίππους από 4 καζάνια και δύο ατμοστροβίλους), αυτονομία 5.500 μιλίων, μέγιστη ταχύτητα 36,5 κόμβων, αποτέλεσαν ναυπηγικά πρότυπα για ακόμα μεγαλύτερα πλοία.
Το πλοίο στο οποίο βρισκόμαστε καθελκύσθηκε στα ναυπηγεία της Βοστώνης στις 3 Ιουνίου του 1942 (έκλεισε τα 77 προσφάτως) και μπήκε στην υπηρεσία στις 18 Μαΐου 1943 ως USS CHARRETTE, όνομα προς τιμή του Υποπλοιάρχου George Charrette, ήρωα του ΙσπανοΑμερικανικού Πολέμου. Από το 1943 έως το 1946 συμμετείχε σε όλες τις επιχειρήσεις στον Ειρηνικό Ωκεανό ως συνοδό προστασίας αεροπλανοφόρων. Τον Φεβρουάριο του 1944 συμμετείχε στην βύθιση Ιαπωνικού Υποβρυχίου, η πρώτη -ίσως και η μοναδική- με τη χρήση των ανθυποβρυχιακών βομβίδων (στατιστικά είχαν μηδαμινή αποτελεσματικότητα). Για την ολική και σημαντική πολεμική του δράση τιμήθηκε με δεκατρία Αστέρια Μάχης (Battle Stars) για αντίστοιχες επιτυχείς συμμετοχές σε ναυμαχίες.
Με τη λήξη του πολέμου, και απούσας πλέον της ανάγκης μεγάλου αριθμού πλοίων, πολλά αντιτορπιλικά Fletcer τέθηκαν αρχικά στην εφεδρεία (συντηρούμενα για τυχόν επανενεργοποίησή τους) και τελικά σε παροπλισμό το 1949. Λόγω της μικρής “ηλικίας” και της καλής κατάστασής τους όμως, δεν προωθήθηκαν για διάλυση αλλά πολλά από αυτά δόθηκαν επί δανεισμό ή δωρεά σε σύμμαχα κράτη της Αμερικής για ενίσχυση των Στόλων τους.
Το USS Charrette, δόθηκε στα πλαίσια της Αμερικανικής Στρατιωτικής Βοήθειας στην Ελλάδα μαζί με άλλα πέντε του ιδίου τύπου αφού είχε εκσυγχρονισθεί το 1958 στα ναυπηγεία του Long Beach στην Καλιφόρνια.. Παραλήφθηκε στις 16 Ιουλίου του 1959 στο San Diego και κατέπλευσε στην Ελλάδα με πρώτο Κυβερνήτη τον Αντιπλοίαρχο Γ.Μόραλη, σεβαστό εν ζωή σήμερα Ναύαρχο εν αποστρατεία. Το όνομα αυτού ΒΕΛΟΣ. Η ελληνική του σταδιοδρομία διήρκεσε 32 χρόνια ως το 1991, χρονιά που παροπλίστηκε.
Στα 32 αυτά χρόνια, πήρε μέρος σε όλες τις αποστολές που του ανατέθηκαν, εθνικές και νατοϊκές, Κρίσεις στις σχέσεις με τους γείτονες, συνεχείς Ασκήσεις χωρίς ούτε μία φορά να ακυρώσει οποιαδήποτε αποστολή του για οποιονδήποτε λόγο με οποιεσδήποτε συνθήκες. Σημαντική και η Κοινωνική προσφορά όπως η έγκαιρη διακομιδή εγκυμονούσας από την Σκύρο, υπό απαγορευτικές καιρικές συνθήκες το 1982, και η βάπτιση της μικρής Βελίνας από το πλήρωμα, προεξάρχοντος του Κυβερνήτη Πλοιάρχου Προκόπιου Σωτηριάδη Π.Ν.
Τέτοιες δύσκολες συνθήκες συντέλεσαν όμως και στην απώλεια ενός νέου 22 ετών, το 1987, του υπαξιωματικού Δημήτρη Κατσαρού στην προσπάθειά του να επιδιορθώσει βλάβη σε Πίνακα Υψηλής Τάσης Ρεύματος.
Συνολικά έπλευσε 250.000 ναυτικά μίλια, 12 φορές τον περίπλου της γής ή μεγαλύτερη από την απόσταση της σελήνης από την Γη. Στα 32 αυτά χρόνια, το υπηρέτησαν ευδοκίμως 34 Κυβερνήτες, δεκάδες Αξιωματικών, εκατοντάδες Υπαξιωματικών και χιλιάδες ναυτών γαλουχούμενοι και παιδευόμενοι στον θαλασσινό πολιτισμό που επιβάλλει τήρηση των υποχρεώσεων από όλους και απονομή των δικαιωμάτων σε όλους ώστε να μπορούν να συμβιώνουν και να εκτελούν την αποστολή τους σε συνθήκες που, με τις σύγχρονες προδιαγραφές, ξεπερνούν τον ορισμό τους ως “δύσκολες”. Συνθήκες όμως που σμίλεψαν εμπειρίες, φιλίες και τρόπο ζωής στην εξέλιξη της οποίας πετιούνται στη θάλασσα τυχόν κακές αναμνήσεις και μένει η νοσταλγία της ναυτοσύνης, της συντροφικότητας, της αποτελεσματικότητας του “εμείς” σε σχέση με το “εγώ”.
Στον θαλασσινό πολιτισμό, το πλαίσιο της κοινωνίας πειθαναγκάζει όλους, άρχοντες και αρχόμενους, στην τήρηση των κανόνων, στην ομαδική δουλειά, που συμβάλλουν στην ασφαλή εκτέλεση της αποστολής. Γι αυτό εξ άλλου εμείς δεν “λαμβάνουμε την τιμή να αναφέρουμε”, αλλά “ευπειθώς αναφέρουμε”.
Από αυτήν την άποψη, το ΒΕΛΟΣ, και τα υπόλοιπα Αντιτορπιλικά Fletcher, πρόσφεραν στην κοινωνία πολλά περισσότερα από τα εμφανή της άμυνας και ασφάλειας.
Το ίδιο και όλα τα πλοία όλων των Τύπων στη μικρή ή μεγάλη διάρκεια ζωής τους, αποδίδουν στην κοινωνία συνειδητοποιημένους πολίτες σκληραγωγημένους σε δύσκολες συνθήκες συμβίωσης και διαβίωσης. Γι αυτό και η διατήρηση και αναπαλαίωση σημαντικών μονάδων συμβάλλει αναμφισβήτητα στην διαχρονική ανάδειξη, προβολή και συντήρηση των ναυτικών μας αξιών και παραδόσεων.
Η ναυτοσύνη, η συντροφικότητα, η αποτελεσματικότητα του “εμείς” σε σχέση με το “εγώ”, η ιεραρχημένη Δημοκρατία και η πίστη σε άξιο ηγέτη αναδείχθηκαν στην πράξη και σε μιά συγκεκριμμένη στιγμή της ιστορίας του πλοίου, που έμελε να μείνει χαραγμένη στην παγκόσμια ιστορία ως “η ανταρσία του ΒΕΛΟΣ” και ανέδειξε το ΒΕΛΟΣ ως σύμβολο της αντίθεσης των Ενόπλων Δυνάμεων στην Δικτατορία.
Τον Μάιο του 1973, ο Κυβερνήτης του ΒΕΛΟΣ Αντιπλοίαρχος Ν.Παππάς Π.Ν., όταν έγινε γνωστή η προδοσία του Κινήματος του Ναυτικού κατά της Δικτατορίας και η σύλληψη των πρώτων στελεχών του, όντας ο ίδιος στον πυρήνα της σχεδίασης και οργάνωσής του, διέκοψε την συμμετοχή του πλοίου σε νατοϊκή Άσκηση μακράν του ναυστάθμου, γνωστοποίησε στο ΝΑΤΟ την διακοπή συμμετοχής πιστός στα δημοκρατικά ιδεώδη, το αγκυροβόλησε στο Fiumicino, επήνειο της Ρώμης, παρέδωσε τα καθήκοντα του Κυβερνήτη στον Ύπαρχο του πλοίου, κατά τα οριζόμενα στις Διατάξεις του Ναυτικού, και ζήτησε πολιτικό άσυλο στην Ιταλία. Σκοπός του να προστατεύσει δεκάδες μυημένους συναδέλφους του αποκαλύπτοντας στο επικείμενο, τον Ιούνιο του ίδιου έτους, Συνέδριο του ΝΑΤΟ στην Κοπεγχάγη το μέγεθος της αντίθεσης των Ενόπλων Δυνάμεων στο καθεστώς. Μέγεθος που προπαθούσε να υποβαθμίσει και απαξιώσει επικοινωνιακά η Δικτατορία.
Τις προθέσεις του Κυβερνήτη Νίκου Παππά επιδοκίμασε με ενθουσιασμό η πλειονότητα του πληρώματος που ήθελε και να τον ακολουθήσει στην απόφασή του.
Ο ίδιος, τιμώντας την πίστη του πληρώματός του, αλλά θεωρώντας αδιανόητη την εγκατάλειψη του πλοίου, δέχτηκε να τον ακολουθήσουν λίγοι, νέοι στην πλειονότητα, Αξιωματικοί και Υπαξιωματικοί. Τελικά τον ακολούθησαν 6 Σημαιοφόροι και 30 Υπαξιωματικοί που έγιναν 31 με την πρόσθεση και ενός Υπαξιωματικού που ενώθηκε με την ομάδα από ένα Ναρκαλιευτικό που συμμετείχε σε Άσκηση στην περιοχή.
Το πλοίο, παρά την μέχρι σήμερα μαύρη προπαγάνδα περί παράδοσής του στον “εχθρό” και άλλες αισχρές συκοφαντίες, συνέχισε την αποστολή του και επέστρεψε κανονικά στην Ελλάδα.
Με τις αποκαλύψεις του Νίκου Παππά στο Συνέδριο του ΝΑΤΟ στην Κοπεγχάγη αλλά και με συνεχείς συνεντεύξεις και παρεμβάσεις του στα ΜΜΕ όλου του Κόσμου, και ανάλογη δράση αυτών που τον ακολούθησαν, το ΒΕΛΟΣ παρέμενε στα πρωτοσέλιδα των ξένων εφημερίδων και στις πρώτες ειδήσεις των τηλεοράσεων για πολλούς μήνες αποδομώντας τα επιχειρήματα του καθεστώτος για στήριξή του από τις Ένοπλες Δυνάμεις. Η παγκόσμια κατακραυγή κατά του καθεστώτος και η άρση της στήριξης που του παρείχαν εξωτερικοί πάτρωνες που ακολούθησαν τις αποκαλύψεις του Νίκου Παππά, υποχρέωσε το καθεστώς σε άμεσες κινήσεις “εκδημοκρατισμού”. Καταργήθηκε η Βασιλεία, διορίστηκε πολιτικός πρωθυπουργός, δόθηκαν υποσχέσεις εκλογών, παύθηκαν οι διώξεις πολιτικών υποδίκων και των Κινηματιών του Ναυτικού, αποφυλακίστηκαν οι πολιτικοί κρατούμενοι και κατάδικοι, έληξε η εξορία όλων των πολιτικών του αντιπάλων και ο Παπαδόπουλος αμνήστευσε τους πάντες, πλην Παππά και των ανδρών που τον ακολούθησαν. Ενδεικτικό του μεγέθους της βλάβης που του επέφεραν εξ ου και το λυσσαλέο μίσος του.
Αυτοί, με την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο, και πριν ακόμα κηρυχθεί η Επιστράτευση ζήτησαν από το καθεστώς να επιστρέψουν ως απλοί ναύτες αδιαφορώντας για τις ποινικές επιπτώσεις που εκκρεμούσαν σε βάρος τους. Το αίτημά τους έγινε δεκτό και επέστρεψαν αμέσως, ενώ το καθεστώς παρέδιδε την εξουσία στους πολιτικούς.
Η ομάδα του ΒΕΛΟΣ, αν και σκορπισμένη σε κάθε άκρη της γής, παρέμεινε “πλήρωμα” ενταγμένο στον θαλασσινό πολιτισμό, ακομμάτιστο και ιεραρχημένο υπό τον άξιο ηγέτη της Νίκο Παππά, τον οποίον και θα ακολουθούσαμε ακόμα και στη φωτιά. Και μόνο με την ανακοίνωση ότι ο Κυβερνήτης επιστρέφει στην Ελλάδα μέσω Ρώμης, χωρίς καμμιά προσυνεννόηση, 24 από τους 31 βρέθηκαν την επόμενη μέρα στην Πανσιόν ΑΚΡΟΠΟΛΗ της Ρώμης, απ’ όπου είχαν ξεκινήσει προ ενός και πλέον έτους. Οι λοιποί απλά δεν έτυχε να ακούσουν την ανακοίνωση.
Το πλοίο παροπλίστηκε τον Μάρτιο του 1991. Διασώθηκε από το διαλυτήριο ή τη βύθισή του ως στόχος ασκούμενων, μοίρα των περισσότερων παροπλισμένων, για να θυμίζει διαχρονικά και την πίστη των στελεχών του Πολεμικού Ναυτικού και των Ενόπλων Δυνάμεων στα Δημοκρατικά ιδεώδη αγκυροβολημένο αρχικά στον Πόρο.
Ο Ναύαρχος Νίκος Παππάς τιμήθηκε από τους Έλληνες Πολίτες σε όλα τα μήκη και πλάτη της πατρίδας.
Πέντε χρόνια μετά τον παροπλισμό του, το ΒΕΛΟΣ κηρύχτηκε Μουσείο Αντιδικτατορικού Αγώνα των Ενόπλων Δυνάμεων και μεταφέρθηκε στο Πάρκο Ναυτικής Ιστορίας και Παράδοσης στο Παλαιό Φάληρο. Ως τέτοιο Μουσείο και ως Μνημείο πλέον του Β΄ΠΠ και αντιπροσωπευτικού των επί τριάντα χρόνια κύριων πλοίων κρούσης, διατηρείται επισκέψιμο στο Ναυτικό Πάρκο Ιστορίας και Παράδοσης στον Φλοίσβο του Παλαιού Φαλήρου συντηρούμενο και αναπαλαιωνόμενο σταδιακά, εν μέσω της αρνητικής οικονομικής συγκυρίας.
Εκεί φιλοξενούνται επίσης ο θρυλικός ΑΒΕΡΩΦ, το ιστιοφόρο εκπαιδευτικό του Εμπορικού Ναυτικού ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΕΥΓΕΝΙΔΗΣ, το πλοίο πόντισης καλωδίων του ΟΤΕ ΘΑΛΗΣ Ο ΜΙΛΗΣΙΟΣ για την συμβολή του στην ανάπτυξη της χώρας, το καΐκι ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑ, δείγμα της παραδοσιακής μας ναυπηγικής, και βεβαίως το αντίγραφο της τριήρους ΟΛΥΜΠΙΑΣ που μας θυμίζει την διαχρονική ισχύ της ρήσης του Θεμιστοκλή “όσο έχω πλοία, έχω και πατρίδα”.
Στον ίδιο χώρο θα έπρεπε να διατηρείται και το Αρματαγωγό ΛΕΣΒΟΣ, που με Κυβερνήτη τον αείμνηστο Πλωτάρχη Χανδρινό και το πλήρωμά του πολέμησε στην Κύπρο, μαζί με την ιστορία της θυσίας του Υποπλοιάρχου Τσομάκη και του πληρώματος της τορπιλακάτου του που έπεσαν μαχόμενοι υπέρ Πατρίδας εκεί. Όπως μία θέση θα είχε και ένα ξύλινο ναρκαλιευτικό στη μνήμη της συμβολής τους και των απωλειών τους πολλά χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, εκκαθαρίζοντας τις θάλασσές μας από τις νάρκες.
Δυστυχώς δεν διατηρήθηκε κανένα πλοίο αυτών των τύπων παρά την ιστορική τους αξία. Θα μπορούσαμε να τα διατηρήσουμε ως οφείλουμε στην μνήμη μας διαμορφώνοντας μία σχετική με τη δράση τους Έκθεση σε χώρο του διατηρητέου Μουσείου ΒΕΛΟΣ ώστε να προβάλλεται και αυτών η δράση στο ναυτικό Πάρκο ιστορίας και παράδοσης στον Φλοίσβο του Παλαιού Φαλήρου.
Και με αυτό, ευπειθώς αναφέρω πέρας της ομιλίας μου.
Ευχαριστούμε θερμά τον Αντιναύαρχο ΠΝ (ε.α.) Κωστή Γκορτζή
για την ευγενική παραχώρηση του κειμένου της ομιλίας του.